Büküm ipliğin eğrilmesi sırasında liflerin ya da ipliklerin bir arada tutulması ve mukavemet kazandırılması için iplik ekseni doğrultusunda, kendi etrafında verilen sarmal dönüşlere denir.
İpliğe Büküm Verilmesi
Bütün eğirme sistemlerinde ipliğe büküm, onu kendi ekseni etrafında belli oranlarda döndürerek verilir. Büküm ipliğin imal edildiği elyaf cinsine, iplik tipine (atkı, çözgü ipliği vb.) ve ondan yapılacak kumaşın özelliklerine bağlıdır. Büküm, lifleri birarada tutar ve mukavemeti artırır, lifler bükülerek iplik elde edilir, birden fazla iplik biraraya getirilerek tekrar bükülürse katlı iplikler elde edilir.
Yumuşak büküm az sayıda yapılan bükümdür yani iplik kendi ekseni etrafında daha az döndürülerek elde edilir, genelde örgü kumaşlar için kullanılır. Eğirme işleminden sonra oluşan tek kat ipliklere iki veya daha fazla katlı büküm işlemi uygulanır. Burada amaç; ipliğe dayanıklılık ve dikilebilirlik özelliği kazandırarak iplik katlarını bir arada tutmaktır. Büküm, ipliklerin büküm yönü ve 1 m başına düşen büküm sayısıyla alakalıdır.
Büküm Yönü Nedir?
Büküm yönü S (sol) ya da Z (sağ) büküm olarak belirtilen, ipliğin eğrilmesi sırasında liflerin ya da katlı ipliklerde katları oluşturan her bir ipliğin yaptığı sarmal dönüşlerin yönüdür.
İplikler iki yönde bükülebilirler. Büküm yönü Z ve S harfleri ile belirtilir. Büküm denildiğinde genellikle anlaşılan ve en çok kullanılan büküm yönü Z’dir. Ancak son zamanlarda S bükümlü ipliklere de talep başlamış ve bazı firmalar Z ve S bükümlü iplikleri bir arada kullanarak örgüdeki dönme problemine çözüm bulma çabası içine girmişlerdir.
Büküm Katsayısı Nedir?
Büküm katsayısı , teorik olarak iplik dış yüzeyindeki lifler ile iplik ekseni arasındaki açının tanjantını ifade eden sayı, pratik olarak dolaylı (ağırlık) numaralandırma sisteminde birim uzunluktaki büküm sayısının iplik numarasının kareköküne oranı ya da doğrudan (uzunluk) numaralandırma sisteminde birim uzunluktaki büküm sayısının iplik numarasının kareköküyle çarpımıdır.
Büküm Çeşitleri ve Yapıları
Büküm çeşitleri, ipliğin büküm yönüne göre iki şekilde olur. İpliğe büküm verirken saat yönünde döndürülünce ”Z” büküm, saat yönünün tersine döndürülünce ”S” büküm adı verilen bükümler elde edilir. Genel olarak dikiş iplikleri çok katlı iplik olarak satışa sunulur. Bunun yanında bileşik bükümlü iplikler, fantezi bükümlü iplikler ve kaplanmış bükümlü iplikler de vardır. Yetersiz büküm verilen ipliğin katları tek tek ayrılır, çabuk kopar. Fazla büküm verilen iplikte topaklanma, dolaşma gibi olumsuzluklar görülebilir. 1 m başına düşen büküm sayısına göre iplik dörde ayrılır.
– Hafif büküm: 1 m’deki büküm sayısı 200 adettir. Yumuşak, su emici iplikler üretilir.
– Normal büküm: 1 m’deki büküm sayısı 200-600 adettir. Daha sağlam iplikler üretilir.
– Fazla büküm: 1 m’deki büküm sayısı 600-1200 adettir. Sert ve tanecikli iplikler üretilir.
– Aşırı büküm: 1 m’deki büküm sayısı 1300-2500 adettir. Çok tanecikli ve ıslandığında çeken iplikler üretilir.